Paluch koślawy, nazywany powszechnie haluksem, to deformacja stawu śródstopno-paliczkowego palucha, którą można określić jako odchylenie palucha z towarzyszącym przyśrodkowym przemieszczeniem pierwszej kości śródstopia, Co ciekawe, nie dotyczy ona jedynie osób starszych, bowiem pierwsze zmiany są zauważalne u osób już w wieku ok. 20 lat lub młodszych. Przyczyn pojawienia się haluksów jest kilka, jednak gdy już dojdzie do deformacji, należy podjąć skuteczne leczenie.
Haluksy – przyczyny i podjęcie decyzji o operacji
Przyczyn haluksów należy upatrywać w:
- predyspozycjach genetycznych,
- wiotkiej budowie mięśniowo-więzadłowej stopy,
- chodzeniu w niewłaściwym, niewygodnym obuwiu (zalicza się do niego szpilki, dlatego kobiety są bardziej narażone na rozwój haluksów).
Metoda leczenia jest zawsze uzależniona od zaawansowania deformacji i wystąpienia chorób towarzyszących. Początkowo można wykorzystywać nowe obuwie i właściwie dobrane wkładki ortopedyczne, ewentualnie peloty, osłony do butów, aparaty i szyny korekcyjne oraz separatory międzypalcowe.
Dobrym rozwiązaniem są także zabiegi fizykoterapeutyczne, które mają na celu złagodzenie objawów. Jeżeli jednak nadal ból jest mocno odczuwalny, a haluks powoduje trudności w doborze obuwia, należy zdecydować się na leczenie operacyjne.
Jak przygotować się do operacji haluksów?
Zanim dojdzie do operacji haluksów, należy się do niej przygotować. Pierwszym krokiem jest wizyta w odpowiedniej poradni specjalistycznej, podczas której chirurg ortopeda zlokalizuje bolące miejsce oraz sprawdzi stopień zaawansowania deformacji i ewentualnych współwystępujących chorób. Aby dobrać właściwą metodę leczenia operacyjnego, należy również wykonać badanie RTG – z góry (AP) i z boku.
Jakie są rodzaje metod operacyjnych?
Jeżeli chodzi o niewielkie deformacje stopy, zwłaszcza u dzieci, wykonuje się operacje na tkankach miękkich. Zalicza się do nich przecięcie więzadła trzeszczkowo-śródstopnego i torebki stawowej, znajdującej się po stronie bocznej stawu palucha. Poza tym przecina się przyczep ścięgna przywodziciela palucha oraz skraca i wzmacnia torebkę stawową po stronie przyśrodkowej. W przypadku operacji na tkankach miękkich częstotliwość nawrotów jest jednak dosyć wysoka.
Popularną metodą operacyjnego leczenia haluksów jest osteotomia, której rodzajów można wyróżnić kilka i przeprowadza się je w zależności od stopnia zaawansowania deformacji.
Osteotomia klinowa i półkolista polega na wycięciu klina kostnego w obrębie kości. Jest on w dalszych krokach usuwany i przemieszczany w inne miejsce.
W przypadku łagodnego i średniego stopnia zaawansowania deformacji wykorzystuje się technikę osteotomii Chevrona. W tej metodzie dokonuje się cięcia w okolicach głowy I kości śródstopia. Technika ta pozwala przesunąć fragment kości w bok, do pozycji, która gwarantuje prawidłowe ustawienie, a następnie unieruchomić poprzez wprowadzenie niewielkiej śruby z tytanu.
Innym rodzajem leczenia operacyjnego jest osteotomia Ludloffa, przeprowadzana w przypadku łagodnego i średniego stopnia zaawansowania haluksów. Polega na ukośnym cięciu w I kości śródstopia, która prowadzi do dużego palca. Jednakże przed zakończeniem cięcia umieszcza się w niej śrubę, którą następnie się dokręca, a kość – unieruchamia za pomocą dodatkowych śrub. Jest to potrzebne, ponieważ wokół śruby obraca się kość w celu skorygowania deformacji haluksa. Podczas wykonywania osteotomii Ludloffa wyrównuje się również duży palec – jego staw koryguje się poprzez poluzowanie więzadeł zewnętrznych i dokręcenie kapsuły stawowej od strony przyśrodkowej.
W sytuacji gdy deformacja jest bardziej zaawansowana, pozostaje osteotomia Scarfa, polegająca na przecięciu I kości śródstopia w kształcie litery „Z”, gdzie podłużna linia umożliwia podzielenie kości na dwie części, które są przesuwane względem siebie w kolejnym kroku operacji. Warto dodać, że jest to zabieg bezgipsowy, pozwalający na stabilne zespolenie odłamów, a z butów pooperacyjnych można korzystać już po kilku dniach od operacji.
Operacja haluksów – rehabilitacja
Operacja haluksów to jedno. Aby przyniosła ona skutek, nie można zapominać o rekonwalescencji, która związana jest z dłuższym odpoczynkiem i nieobciążaniem operowanej stopy przez 2-3 miesiące. Po kilku tygodniach od zabiegu można jednak rozpocząć rehabilitację – ćwiczenia wzmacniające stawy i poprawiające zakres ruchu. Można do nich zaliczyć np. podnoszenie przedmiotów palcami stopy lub zwijanie ręcznika za ich pomocą, a także ćwiczenia równoważne, które polegają na utrzymywaniu stabilnej pozycji ciała.