Prądy TENS w fizjoterapii – charakterystyka
Prądy TENS co to jest – (z ang. Transcutaneous Electrical Nerve Stimulation) to rodzaj przezskórnej elektrostymulacji nerwów, który wykorzystuje prądy impulsowe małej częstotliwości. Zabieg prądami TENS jest metodą często stosowaną w fizjoterapii, ponieważ skutecznie zmniejszają odczuwanie bólu.
W artykule znajdziesz:
- Prądy TENS – działanie
- Prądy TENS – rodzaje impulsów
- Rodzaje elektrostymulacji TENS – kształt impulsu
- Sposób wykonywania zabiegu – Prądy TENS – metodyka
- Prądy TENS – ułożenie elektrod
- Wskazania
- Przeciwwskazania
- Rehabilitacja – czy można stosować elektrostymulator TENS w domu?
Prądy TENS – działanie
Jak działają prądy TENS?
Elektrostymulatory TENS przesyłają do ciała pacjenta impulsy elektryczne o niskiej amplitudzie, stymulując jedynie nerwy czuciowe. Impuls elektryczny, który dociera do rdzenia kręgowego może zostać odczytany w dwojaki sposób. W związku z tym istnieją następujące zasady działania terapii TENS:
Zasada Bramki Kontrolnej Walla i Melzacka
Teoria bramki bólu zakłada, że impuls TENS dociera do ośrodkowego układu nerwowego szybciej, niż impulsu bólowy. Dzieje się tak dlatego, że nerwy niosące impuls odczuwalny z elektrostymulatora są grubsze, niż te niosące impuls bólowy.
Teoria endorfin
Prądy TENS powodują wytwarzanie endorfin, czyli naturalnych substancji przeciwbólowych.
Oddziaływanie prądem małej częstotliwości 1-20 Hz, krótkimi impulsami ale o dużym natężeniu powoduje zmniejszenie dolegliwości bólowych o charakterze przewlekłym. Odczuwanie bólu trwającego dłuższy okres czasu prowadzi do zmniejszenia wydzielania lokalnego endorfin. Terapia prądami TENS o małej częstotliwości podnosi ten poziom. Efekty przy takiej terapii pojawiają się później, ale trwa on dłużej (do kilku godzin).
Oddziaływanie prądem o dużej częstotliwości 80-120 Hz ale o małym natężeniu powoduje zmniejszenie dolegliwości bólowych o charakterze ostrym. Efekty przy takiej terapii pojawiają się już po kilkudziesięciu sekundach, ale jest on krótkotrwały. Takie parametry stosuje się w przypadku bólu nagłego w celu uzyskania szybkiej ulgi.
Prądy TENS – rodzaje impulsów
Wyróżniamy następujące odmiany elektrostymulacji TENS
TENS konwencjonalny (tradycyjny)
- wysoka częstotliwości od 10 do 200 Hz
- małe natężenie od 25 do 30 mA
- czas trwania impulsu to 50-100 µs
- czas trwania zabiegu 30- 90 minut
- pacjent odczuwa tylko mrowienie
TENS niskiej częstotliwości (akupunkturowy)
- niska częstotliwość 2-10 Hz (najczęściej 2-4)
- natężenie – maksymalne do wytrzymania do 100 mA
- czas trwanie impulsu 200 µs
- czas trwania zabiegu 30 minut
- powoduje widoczne skurcze mięśni
TENS uderzeniowy (BURST)
- częstotliwości od 100 Hz
- natężenie o wartości potrzebnej do uzyskania skurczu mięśni
- czas trwania impulsu 300 µs
- czas trwania zabiegu 30 minut
- stosowany w leczeniu bólu głębokiego i bólu przewlekłego
- to paczka kilku impulsów
TENS krótki intensywny (Brief Intense)
- częstotliwość 100 Hz
- natężenie najwyższe tolerowane przez pacjenta
- czas trwania impulsu 200 µs
- czas trwania zabiegu 20 minut
- wywołuje skurcz tężcowy
TENS modulowany
- częstotliwość i natężenie jest zmienne
- czas trwania zabiegu to ok 15 minut
- pacjenta odczuwa wrażenie masażu
Rodzaje elektrostymulacji TENS – kształt impulsu
W metodzie TENS wykorzystuje się krótkie impulsy o niskiej amplitudzie i bardzo szybkim czasie narastania. Prądy TENS są prądami bipolarnymi tzn. nie niosą one składowej stałej.
Rozróżniamy trzy rodzaje przebiegów według kształtu impulsu:
- symetryczny – po prostokątnym impulsie dodatnim następuje impuls ujemny
- falujący – następują naprzemiennie impulsy dodatnie i ujemne
- asymetryczny – po dodatnich impulsach prostokątnych następują impulsy eksponencjalne ujemne.
Sposób wykonywania zabiegu – Prądy TENS – metodyka
Jak wygląda zabieg prądami TENS?
Fizjoterapeuta przed rozpoczęciem zabiegu z wykorzystaniem prądu TENS powinien na podstawie wywiadu medycznego ocenić stan pacjenta. W zależności od oceny bólu (np. skala VAS) oraz jego rodzaju, dobiera odpowiednie parametry lecznicze.
Po odpowiednim rozmieszczeniu elektrod na ciele, fizjoterapeuta wybiera odpowiedni rodzaj prądu oraz ustawia wszystkie parametry. Pacjent odczuwa tylko wyraźne, ale niebolesne mrowienie lub skurcz mięśnia.
Parametry TENS – czas impulsu, częstotliwość, natężenie
Czas trwania zabiegu przy użyciu prądów TENS
Ile trwa zabieg ? Sprawdź jak często możesz stosować prądy TENS.
Zabieg powinien trwać w zależności od wykorzystywanego rodzaju prądu. Sprawdź jak odpowiednio ułożyć elektrody i jakie parametry dobrać !
Prądy TENS – ułożenie elektrod
W jaki sposób powinny być rozmieszczone elektrody? Jakich elektrod użyć?
W zależności od urządzenia wykorzystywanego do zabiegu, stosuje się 2 elektrody (w aparatach posiadających jeden kanał) lub 4 elektrody (w aparatach dwukanałowych). Najczęściej wykorzystywane są elektrody samoprzylepne.
Ze względu na rodzaj bólu, istnieją następujące zasady rozmieszczenia elektrod:
1) Ból promieniujący – w takim przypadku, ułożenie elektrod powinno być powiązane z przebiegiem nerwów zaopatrujących dany obszar bólowy
KATODA:
- na przebiegu nerwu
- pomiędzy miejscem odczuwania bólu a rdzeniem kręgowym
- wzdłuż kończyny
- w punkcie spustowym, motorycznym lub akupunkturowym
ANODA:
- przykręgosłupowo
- nad korzeniem rdzeniowym
- na odpowiednim dermatonie
2) Ból zlokalizowany – kiedy ból jest zlokalizowany, można zastosować 4 metody ułożenia elektrod.
- Metoda pierwsza – na przebiegu nerwu unerwiającego miejsce bólu należy umieścić katodę, natomiast anodę ułożyć przykręgosłupowo nad korzeniem rdzeniowym zaopatrującym dany obszar
- Metoda druga – elektrody należy umieścić poprzecznie bądź symetrycznie po obu stronach miejsca bólu
- Metoda trzecia – używając czterech elektrod, jeden z obwodów umieszczony jest w miejscu ból, natomiast drugi wzdłuż przebiegu nerwu unerwiającego punkt bolesny
- Metoda czwarta – elektrody powinny być ułożone na krzyż. Wtedy miejsce odczuwania prądu jest identyczne jak miejsce odczuwania bólu
Przykład ułożenia elektrod: Aplikacje – prąd TENS na kończynę dolną
Szczególną ostrożność należy zachować podczas aplikacji elektrod na:
- Głowę
- Okolice oczu
- Okolice zatoki szyjnej
- Powierzchnie błon śluzowych
- Okolice szyi – gardła i krtani
- Klatki piersiowej
- U dzieci
Wskazania do stosowania prądu TENS
Istnieje cała lista wskazań do stosowania jako elektrostymulacji prądami TENS. Wśród nich należy wymienić:
- bóle odcinka szyjnego kręgosłupa,
- bóle w kręczu szyi,
- bóle odcinka lędźwiowo-krzyżowego kręgosłupa (dyskopatia),
- bóle reumatyczne,
- artretyzm,
- zapaleniach i uszkodzeniach nerwów obwodowych,
- bóle menstruacyjne,
- bóle zębów,
- lumbalgia,
- bóle przy chorobie Raynauda,
- bóle porodowe,
- półpaśca,
- bóle po złamaniach,
- rwa kulszowa,
- przepuklina międzykręgowa,
- bóle przy porażeniach połowicznych,
- bóle pooperacyjny,
- bóle po amputacjach,
- bóle fantomowe,
- bóle mięśni i stawów,
- bóle przy cieśni nadgarstka,
- bóle w zespole „łokcia tenisisty„,
- bóle naczyniowe (szczególnie w zespole Burgera),
- nerwobóle,
- zapalenie ścięgien.
Przeczytaj artykuł: Terapia TENS w przebiegu rwy kulszowej
Przeciwwskazania do stosowania prądu TENS
Jakie są przeciwwskazania stosowania prądu TENS – sprawdź
- nowotwór,
- choroby serca,
- epilepsja,
- rozrusznik serca,
- zaburzenia czucia,
- obecność metalowych elementów w tkankach w miejscu objętym zabiegiem,
- nieustabilizowane choroby układu krążenia,
- utrudniony kontakt z pacjentem,
- ciąża,
- padaczka,
- świeże rany czy stany zapalne skóry,
- odmrożenia bądź poparzenia,
Rehabilitacja – czy można stosować elektrostymulator TENS w domu?
Zabieg z użyciem aparatu do elektroterapii prądami TENS można z powodzeniem przeprowadzić samodzielnie w domu. Można w ten sposób zastąpić stosowanie leków przeciwbólowych, które często są szkodliwe dla organizmu. Warto jednak pamiętać, że prądy TENS nie wyleczą bólu, ale jedynie złagodzą jego odczuwanie.
Stosowanie prądów TENS nie wywołuje żadnych skutków ubocznych, można jednak zaobserwować uodpornienie organizmu na działanie bodźców. Przed użyciem stymulatora należy zapoznać się z instrukcją stosowania, oraz występującymi wskazaniami i przeciwwskazaniami . Warto również skonsultować się z fizjoterapeutą, który pomoże nam w ustaleniu odpowiednich parametrów oraz sposobie ułożenia elektrod.
Przykładowym urządzeniem do terapii prądami TENS jest stymulator Comfy Stim – sprawdź na sklep.astar.pl
